πρωτομαγιά του '36

Ήταν 1η Μαΐου του 1936 όταν οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης αποφάσισαν να κατέβουν σε απεργία για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.

Μέσα σε λίγες μέρες το απεργιακό κύμα είχε εξαπλωθεί σε Ξάνθη, Αγρίνιο, Κομοτηνή, Σέρρες και Ελευσίνα και η απεργία ήταν πλέον πανεργατική.

Ο Ι. Μεταξάς σε επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη ήταν απόλυτος: οι Αρχές έπρεπε να χτυπήσουν τους διαδηλωτές στο ψαχνό.

Η απεργία συνεχίσθηκε και στις 9 του Μάη και οι χωροφύλακες άρχισαν επιθέσεις στις συγκεντρώσεις των απεργών χτυπώντας «στο ψαχνό». Πρώτος έπεσε νεκρός ο Τάσος Τούσης στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου και ακολούθησαν άλλοι τέσσερις. Οι διαδηλωτές εξοργισμένοι τοποθέτησαν το νεκρό Τάσο Τούση πάνω σε μια πόρτα και τον περιέφεραν στους δρόμους της πόλης σε μια ιδιότυπη «λιτανεία» καταγγελίας, διαμαρτυρίας και αντίστασης. 

Αντί για σημαίες υψώθηκαν μαντίλια βουτηγμένα στο αίμα. Οι διαδηλωτές φώναζαν: «Κάτω οι δολοφόνοι, να φύγει η κυβέρνηση Μεταξά». Λίγο πιο πέρα οι χωροφύλακες πυροβολούσαν το άοπλο πλήθος. 

«Απολογισμός»: 20 νεκροί, 300 τραυματίες. 

Το απόγευμα έγινε νέα διαδήλωση και τη νύχτα η κυβέρνηση Μεταξά έστειλε στρατιωτικές δυνάμεις από τη Λάρισα και τέσσερα αντιτορπιλικά.

Την επόμενη ημέρα η κηδεία των θυμάτων ήταν πραγματικός παλλαϊκός ξεσηκωμός αφού στο νεκροταφείο συγκεντρώθηκαν 150.000 άνθρωποι. 

Στις 11 Μαΐου κηρύχθηκαν απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 Μαΐου πανελλαδική απεργία.

Οι καπνέμποροι υποχώρησαν στις περισσότερες οικονομικές διεκδικήσεις, ενώ η κυβέρνηση Μεταξά αρνήθηκε να ικανοποιήσει τα πολιτικά αιτήματα.

Στο σημείο της πρώτης επίθεσης στήθηκε αργότερα το Μνημείο του Καπνεργάτη. 

Η εικόνα παρακάτω, που αποθανατίζει την σκηνή  της μάνας του 

 νεκρού Τάσου Τούση να μοιρολογεί πάνω στο νεκρό παιδί της,

 πέρασε στην ιστορία του εργατικού κινήματος...

Ο Γιάννης Ρίτσος, ο οποίος είχε γεννηθεί την Πρωτομαγιά του 1909, συγκλονισμένος απ’ τα γεγονότα, και ιδιαίτερα από το μοιρολόι της μάνας του πρώτου νεκρού πάνω από το πτώμα του γιου της, έγραψε τον ΕΠΙΤΑΦΙΟ   που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης.....

..................

<< Να'χα τ'αθάνατο νερό

ψυχή καινούργια να 'χα

να σού'δινα να ξύπναγες

για μια στιγμή μονάχα

Να δεις, να πεις, να το χαρείς

ακέραιο τ'όνειρό σου

να στέκεται ολοζώντανο

κοντά σου, στο πλευρό σου

Βροντάνε στράτες κι αγορές

μπαλκόνια και σοκάκια

και σου μαδάμε οι κορασιές

Λουλούδια στα μαλάκια

Με τα χεράκια σου τα δυο

τα χίλιοχαϊδεμένα

όλη τη γης αγκάλιαζα
κι όλα ήτανε για μένα >>